Ճանաչու՞մ եք այս եվրոպացուն: Կարդացեք, թե ով է նա և ինչ է արել ու ասել հայերի և հայկական ջարդերի մասին: Դեյվիդ Լլոյդ Ջորջ` անգլիացի պետական գործիչ։ Լիբերալ կուսակցության ղեկավար։

1919 թ. գարնանը Զորավար Անդրանիկն իր զորքով լեռնանցում կատարելով Զանգեզուրի վրայով` բռնեց Արարատյան դաշտի ուղղությունը: Հասնելով Էջմիածինի տաճարի պատերի տակ` բոլորը հոգնատանջ նստեցին, վայր դրեցին զենքերը, ամբողջ ռազմական հանդերձանքը, իրենց մոտ եղած հայկական քաղաքների դրոշակները: Բոլորը շունչները պահած սպասում էին Զորավարի խոսքին, և ահա նա խոսեց.

Արևմտյան տերությունները, որոնք ամբողջ 19-րդ դարի ընթացքում ամեն ինչ արեցին, որ խանգարեն Արևմտյան Հայաստանի ազատագրմանը, իրենց քաղաքականությամբ նպաստեցին արևմտահայության ոչնչացմանն ու տեղահանմանը, Լոզանի կոնֆերանսում մի քանի «հայանպաստ» հայտարարություններով ճնշում գործադրեցին Թուրքիայի վրա և հասան իրենց նպատակին: Լոզանի կոնֆերանսում արևմտյան տերությունները Հայկական հարցը սահմանափակեցին տեղահանված հայերի համար Թուրքիայի տարածքում «օջախ» ստեղծելու դատարկ խոսակցություններվ և, ի վերջո, մոռացան հայերին տված խոստումներն էլ, Հայկական հարցն էլ: Նախորդ էջերում նշվել է, որ Ամերիկայի հասարակական կարծիքը ջերմորեն էր վերաբերում Հայկական հարցի արդար լուծման գաղափարին: ԱՄՆ-ի կառավարությունն էլ դրան համապատասխան հանդես էր գալիս հայանպաստ հայտարարություններով և պաշտպանում էր Թուրքիայի տարածքում հայկական օջախ ստեղծելու առաջարկությունը:

Վազգեն Ա կաթողիկոսը ծնվել էր մեծ, մնաց մեծություն և անցավ անմահների շարքը: 1990 թ. էր, հանդիպում էր Վազգեն Ա կաթողիկոսի հետ, որը խոստացել էր խոսք ասել «Հոգեզարթնում» հեռուստատեսային հոգևոր նոր ֆիլմի մասին: Վեհափառ հայրապետը իրեն հատուկ գեղեցիկ ժպիտով ընդունում է հյուրերին եւ պաշտոնական մասի ավարտից, հյուրասիրությունից ու փոքրիկ զրույցից հետո խնդրում է անջատել տեսախցիկը ասելով, որ հետաքրքիր պատմություն է անելու, այնպիսի բան, որ երբեք ոչ մի տեղ չեն լսի:

Այսօր տպարանից ստացվել է Վլադիմիր Պետրոսյանի «ՄՈՍԿՎԱՅԻ 1921 Թ. ՄԱՐՏԻ 16-Ի ՌՈՒՍ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐԸ» նոր աշխատությունը։ Ստորև ներկայացվում է գրքի «Հեղինակի Կողմից» առաջաբանը։

Նախ, այն մասին, թե ինչպես է առաջացել հայ ազատագրական շարժման մեջ արևմտյան կողմնորոշումը։

Նա պարզապես «մարդկային մի խմբից մյուսին երեխաների բռնի հանձնում» է կատարել Հակառակ հայաստանյան որոշ գիտնականների ենթադրություններին, թե Հայոց ցեղասպանությունը լիարժեք ուսումնասիրվել է, և հայ պատմագրությունը սպառիչ պատասխան է տվել բոլոր հարցերին, դրանցից շատերն առ այսօր բաց են մնում:

1967 թ. աշնանը մասոնական կազմակերպությունների վերաբերյալ որոշ մերկացումներ կատարած «Ենի Ստամբուլ» թերթում Թալեաթ փաշայից բացի, որպես մասոններ նշված են նաև երիտթուրքերի իշխանության շրջանում կայսրության ֆինանսների հայտնի նախարար Մահմեդ Ջավիդ բեյի, Անկախության ատյանի ընդհանուր դատախազ Նեճիպ Ալիի և այլոց մասին։

1915 թ. ապրիլի 24-ին սկսեցին հայերի կոտորածը: 50-60 ձիավորներով մտնում էին և պաշարում գյուղերը: Մի քանի հոգով, ցուցակը ձեռքներին տներից հանում էին տղամարդկանց: Թևերը կապած հավաքում էին գյուղի կենտրոնում: Տասնվեց տարեկանից մինչև 100 տարեկանը բոլորին հավաքում էին, քշում, տանում էին գյուղից դուրս, որևիցե մի ձորի մեջ կոտորում էին, հետո՝ հաջորդ գյուղը: Հերթը եկավ մեր գյուղին: Տղամարդ չկար, հորս բանտարկել էին, հորեղբորս զինվոր էին տարել: Հորս օգնում, բանտից փախցնում են: Բանտապետը ծանոթ է եղել հորս: Ասել էր. «Զաքար քեյա, այս գիշեր ձեզ տանում են սպանեն: Դու ինձ շատ լավություն ես արել: Ես ուզում եմ քեզ մի լավություն անեմ, բանտից դուրս հանեմ: Գնա´, կազատվես, քո բախտից, չես ազատվի, էլի քո բախտից: Ես իմ լավությունը կանեմ»: Եվ գիշերը դուրս է հանում հորս, բարի ճանապարհ մաղթում: Հայրս բանտից դուրս գալուց հետո մտածում է, ու՞ր գնալ, ու՞մ դիմել, ճամփա է ընկնում դեպի տուն: Ճանապարհին հանդիպում է ասքյարներին, որոնք գալիս էին դեպի մեր գյուղ: Երբ հորս են տեսնում, կանչում են. «Գավուր, ու՞ր ես փախչելու, արի էստեղ»: Հայրս ստիպված մոտենում է: «Ասա տեսնենք ու՞ր ես գնում այս ժամին»: Հայրս մտածում է, թե ի՞նչ ասի, որ սրանցից պրծնի. «Օսման բեկն ինձ կանչել է, պիտի գնամ նրա մոտ»: Սրանք չեն հավատում: Մեկն ասում է.«Եկեք սրան սպանենք», մյուսը. «Դարձնենք -տանենք իրենց գյուղ», սկսում են վիճել: Մեկը, թե՝ փողերը հանի, մյուսը՝ ոսկի ժամացույցը, մյուսը, թե. «Ժամացույցն ինձ տուր»: Հայրս ասում է. «Ինձ մի´ սպանեք, ինչ-որ ունեմ, ձեզ կտամ»: Վերջապես մեջները մի բարի մարդ է լինում, ասում է. «Այ ջանըմ, մեկ է սրան սպանելու են, ինչու՞ մենք մեղքի տակ մտնենք, փողերը կառնենք, թող գնա»: Համաձայնվում են, ինչքան ոսկի կար մոտը, ժամացույցը տալիս է: Մեկը հագի ժակետն է ուզում, հանում տալիս է: Այդպիսով հազիվ ձեռներից պրծնում է: Հասնում տուն:

Դուռեն չկարողացավ մատներով հողը փորել և միայն խճերով շտապ ծածկեց սովից հենց նոր մահացած աղջկա դիակը: Մի մազափունջ հասցրեց կտրել ու գրպանում պահել: ՈՒզում էր երկնքին նայել ու էլի փառք տալ, որ գերդաստանի քառասուն հոգուց գոնե տղան փրկվել է, բայց օդում աչքերը սառեցին։ Ձորաբերանով դեպի իրեն էին արշավում մի քանի ասկյար: Դուռեն տղային շտապ թաքցրեց մացառուտում, թաշկինակը մտցրեց բերանը, որ ձայն չհանի: Հետո սկսեց ավելի դանդաղ քայլել, իբր չի նկատել ասկյարներին: